“We moeten de wereld voeden, maar we moeten ook de aarde voeden”
We schrikken snel van grote cijfers en zeker als het gaat om de groeiende wereldpopulatie. Binnenkort zijn we met 9 miljard mensen en we moeten allemaal eten. Volgens de machtige industriële zadenbedrijven hebben we genetisch gemanipuleerd voedsel nodig om alle monden te voeden. En kunstmest. En bestrijdingsmiddelen. Maar de sprekers op dit congres over natuurlijke landbouw hebben een veel beter idee: voedsel verbouwen en tegelijkertijd CO2 opslaan, biodiversiteit verhogen en zorgen voor een gezonde bodem. Dát is de toekomst van de landbouw. Neem de natuur als voorbeeld en bouw je eigen eetbare, duurzame ecosysteem.
Pablo Tittonell (voormalig hoogleraar Farming Systems Ecology aan Wageningen Universiteit) was er heel duidelijk over: de voordelen van agro-ecologie zijn vele malen groter dan die van het huidige landbouwsysteem. Je kunt gif gebruiken om ongewenste insecten of onkruid te verdelgen. Maar onderzoek wijst uit dat er binnen een paar jaar al heel veel resistentie is ontwikkeld tegen het gif. We staan nu op een kruispunt: gaan we zo door in strijd met de natuur, of slaan we een andere richting in?
Denk eens anders: in plaats van onkruiden te willen verwijderen, kun je ze ook zien als planten die bepaalde ecosysteemdiensten leveren. Ze trekken bijvoorbeeld bestuivers aan, zoals bijen. De vraag is nu: hoe kunnen we ons landschap zo inrichten dat we optimaal gebruik kunnen maken van deze ecosysteemdiensten? Bomen en heggen op je akker, zorgen voor meer biodiversiteit. De heggen bieden voedsel en beschutting voor de vogels en andere dieren, gaan erosie van het land tegen en functioneren als erfafscheiding. Vogels eten vervolgens schadelijke insecten op en vervullen zo hun rol in het ecosysteem.
Natuurlijk willen boeren een gezonde bodem en een bloeiend ecosysteem. Maar ze willen ook geld verdienen. En laat dat nou ook een van de voordelen van een natuurlijk landbouwsysteem zijn! Je hebt meer diversiteit van gewassen, dus minder risico dat alle oogst mislukt, je hoeft minder gif te spuiten en minder vaak gif te spuiten en je hebt veel minder energiekosten.
Kees van Veluw (o.a. Louis Bolk Instituut) toonde vervolgens een paar prachtige praktijkvoorbeelden van goedlopende agro-ecologische bedrijven:
- Le Ferme du Bec Hellouin in Normandië: “een kwart acre, 2 Franse boeren en genoeg voedsel om de wereld te voeden. Een model voor het verbouwen van voedsel, vastleggen van CO2, creëren van banen en het vergroten van de biodiversiteit zonder het gebruik van fossiele brandstoffen.”
- Veld en Beek in Doorwerth: biologische boerderij met 2200 leden. Bijzonder: zij hebben eerst een afzetmarkt gezocht en vervolgens zijn ze gaan produceren.
- Fruittuin van West in Amsterdam: biologische boomgaard met kippen.
Of het nu gaat om permacultuur, agro-ecologie, agro-forestry of voedselbossen, de aanwezigen van dit congres staan allemaal achter natuurlijke landbouw. En hopelijk groeit deze groep elk jaar en groeit daarmee de biodiversiteit en de gezondheid van de bodem.
Marjolein Bezemer 
Marjolein,
Helaas ben ik niet bij de, waarschijnlijk zeer inspirerende, dag geweest. Daarom eens vanuit deze hoek een vraag waar ik een antwoord op zoek en die ik vrijdag graag had willen stellen.
Ik ken zeer veel voorbeelden die binnen de beweging aangehaald worden, Curtis Stone, J.M. Fortier, Coleman, Geoff Lawton, etc, alle boeken in bezit en gelezen. Zelf dertig jaar ervaring in de agrarische sector. Enorme voorstander van de beweging die gaande is. Echter, in Nederland ben je langzamerhand steeds afhankelijker van schenkgeld om een boerderij over te nemen waardoor je de boel ineens kunt afschrijven, of leengeld met een lange looptijd en zeer lage rente.
Kort geleden geprobeerd een boerderij te kopen. De prijzen van de landbouwgrond, €65.000 tot soms €75.000,- per ha in combinatie met de lage opbrengsten in Nederland voor producten maakt dat een uurloon van rond de €4 per uur net haalbaar is, moet je wel minimaal 60 uur willen werken. Voor de ondernemer wel te verstaan. De betaalde krachten worden volgens cao betaald want ook zij hebben recht op een goed leven.
In het model van Le bec hellouin zitten veel vrijwilligers en bovendien inkomsten door workshops. Curtis Stone heeft gratis grond. Geoff Lawton en anderen hebben zeer lage grondprijzen tov Nederland. Beide heren zullen ook niet voor niets (lees:€€) lezingen geven en verdienen daarmee waarschijnlijk meer dan met de productie van voeding (dit is een subjectieve aanname mijnerzijds)
Kortom, hoe maak ik het rendabel voor de boer die alleen wil boeren, geen lezingen wil geven, biodiversiteit wil bevorderen, vooral de bodem wil voeden, ‘s avonds ook tijd wil hebben voor gezin en hobby’s, gewoon de geldschieter/bank kan betalen en ook de mensen wil bedienen met een smalle beurs (ook zij hebben recht op betaalbare, levenkrachtige voeding)??
Alle suggesties zijn van harte welkom.
Oh ja, laten we Herenboeren niet vergeten, van Nederlandse bodem en zeer innovatief in haar frisheid. Misschien het enige initiatief met een groot aantal antwoorden op mijn vraag en bovendien in een Nederlandse context. Maar ook zij zijn geen eigenaar van bodem en mijden daardoor de huidige hoge kosten.
Henric van Dijk
Ps.
Mocht er nog een lezer zijn met €2.000.000,- schenkgeld…………😁
Beste Henric,
Dankjewel voor je uitgebreide reactie. Ik heb helaas geen 2 miljoen beschikbaar :). Het is inderdaad een zeer schrijnende situatie in Nederland: er zijn veel mensen die goed, eerlijk en gezond voedsel willen verbouwen (en tegelijkertijd de aarde willen herstellen), maar de grondprijzen zijn te hoog en de producten leveren te weinig op. Het gaat me zeer aan het hart en ik heb ook de oplossing niet paraat. Zoals je zelf al zegt, zijn er veel mooie voorbeelden van creatief agrarisch ondernemerschap. Maar in veel van die situaties is de grond slechts in bruikleen. Volgens mij zijn er veel kansen als je genoegen kan nemen met geleend land. De vraag is wel of een boer ook gemotiveerd is om een lange-termijnplan voor herstel van het land te willen starten als hij/zij geen eigenaar van de grond is. Desondanks denk ik dat we creatief zullen moeten zijn, deze lastige situatie moeten accepteren en tegen de stroom in zullen moeten boeren. Ik kan je aanraden contact op te nemen met Geert van der Veer van Herenboeren. Laat je inspireren en probeer het idee van grondeigenaarschap los te laten. In mijn vorige blog kun je lezen wat Joel Salatin hierover zegt. Misschien helpt je dat op weg. En ten derde kan ik je adviseren om een volgend congres over natuurlijke landbouw bij te wonen. Daar zul je ongetwijfeld worden aangestoken door het enthousiasme van de huidige landbouwpioniers! Succes!
Groet, Marjolein
Dank Marjolein voor je antwoord. Ik heb de stukken van Joel Salatin gelezen. Ik heb geen angsten. Feit is gewoon dat het financieel niet te doen is. Ja wel te doen maar tegen een zeer magere vergoeding.
De boeren die aan stoppen denken willen geld, cq hun pensioen verzilveren en daarin geef ik ze gelijk.
Heb de lezing van Geert al een keer gevolgd. Haal hem in mijn vorige stuk niet voor niets aan. Ik denk dat hij voor het grootste deel een antwoord geeft op de huidige problematiek in NL
Vergeet trouwens niet dat met de huidige prijzen ook de gerelateerde pachtprijzen bijna niet op te brengen zijn tov de opbrengsten. De pachtprijzen ligt bijna op het dubbele van Duitsland. Een beetje goedkopere grond ligt natuurlijk in het Noord Oosten van het land maar dan zit je weer met een afzet. Daar hebben veel mensen nog een eigen groententuin.
Lijkt mij interessant om eens financiën en agrarisch ondernemerschap als thema te nemen. Zeker voor zij instromers, zij die van huis uit geen bedrijf over kunnen nemen.
Er zal in Nederland echt iets moeten veranderen. Te beginnen met het schrappen van subsidies op allerlei rechten op bodem die d markt telkens weer totaal verstoren.
Henric van Dijk